紫苏

紫苏

共 5760字,需浏览 12分钟

 ·

2023-11-09 06:54

Perilla frutescens (Linn.) Britt. in Mem. Torr. Bot. Club. 5: 277. 1894; Kudo in Mem. Sci. Agr. Taihoku Univ. 2: 71. 1929; 孙雄才, 科学社生物所论文集7: 49, 238. 1932; Hand.-Mazz. in Act. Hort. Gothob. 9: 88. 1934; Symb. Sin. 7: 933. 1936; in Beih. Bot. Centralbl. 56B(3): 458. 1937; et in Act. Hort. Gothob. 13: 350. 1939; H. W. Li in Act. Phytotax. Sin. 12(2): 208. 1974——Ocimum frutescens Linn. Sp. Pl. 597. 1753, excl. syn. Rheede——Perilla ocymoides Linn. Gen. Pl. ed. 6. 578. 1764; Sims in Curtis's Bot. Mag. 50: pl. 2395. 1823; D. Don, Prodr. Fl. Nepal. 114. 1825; Benth. in Wall. Pl. Asiat. Rar. 1: 29. 1830; Cat. n. 1558. 1828; et Labiat. Gen. et Sp. 166. 1832; et in DC. Prodr. 12: 163. 1848; Hance in Journ. Bot. Brit. & For. 8: 276. 1870; 17: 14. 1879; Franch. in Bull. Soc. Bot. France 29: 11. 1882; Pl. David. 234, 1884; Hook. f. in Fl. Brit. Ind. 4: 646. 1885; Hemsl. in Journ. Linn. Soc. Bot. 26: 279. 1890. excl. specim. Hainan.; Gilg in Engler, Bot. Jahrb. 34: Beibl. 75: 388. 1907; Diels in Notes Bot. Gard. Edinburgh 8: 58. 314, 1912; 382. 1913; Dunn & Tutch. in Kew Bull. Misc. Inf. Add. Ser. 10: 209. 1912; Dunn in Notes Bot. Gard. Edinburgh 6: 154. 1915; Belval in Mus. Heude Notes Chin. 2: 100. 1933——Melissa maxima Ard., Animadv. Bot. Sp. 2: 28. t. 13. 1764——Melissa cretica Lour. Fl. Cochinch. 368. 1790, non Linn. ——Mentha perilloides Lam. Encycl. 4: 112. 1796, non Linn. 1759; Roxb. Fl. Ind. 3: 7. 1832——Perilla urticaefolia Salisb. Prodr. 80. 1796——Perilla macrostachys Benth. in Wall. Cat. n. 1559. 1828, nom. nud. ——Perilla avium Dunn in Notes Bot. Gard. Edinburgh 8: 161. 1913; in ibid. 6: 154. 1915; Hand.-Mazz. Symb. Sin. 7: 933. 1936——Perilla frutescens(Linn. )Britt. var. typica Makino in Journ. Jap. Bot. 3: 7. 1926; Kudo in Mem. Fac. Sci. Agr. Taihoku Univ. 2: 72. 1929.

var. frutescens

一年生、直立草本。茎高0.3-2米,绿色或紫色,钝四棱形,具四槽,密被长柔毛。叶阔卵形或圆形,长7-13厘米,宽4.5-10厘米,先端短尖或突尖,基部圆形或阔楔形,边缘在基部以上有粗锯齿,膜质或草质,两面绿色或紫色,或仅下面紫色,上面被疏柔毛,下面被贴生柔毛,侧脉7-8对,位于下部者稍靠近,斜上升,与中脉在上面微突起下面明显突起,色稍淡;叶柄长3-5厘米,背腹扁平,密被长柔毛。轮伞花序2花,组成长1.5-15厘米、密被长柔毛、偏向一侧的顶生及腋生总状花序;苞片宽卵圆形或近圆形,长宽约4毫米,先端具短尖,外被红褐色腺点,无毛,边缘膜质;花梗长1.5毫米,密被柔毛。花萼钟形,10脉,长约3毫米,直伸,下部被长柔毛,夹有黄色腺点,内面喉部有疏柔毛环,结果时增大,长至1.1厘米,平伸或下垂,基部一边肿胀,萼檐二唇形,上唇宽大,3齿,中齿较小,下唇比上唇稍长,2齿,齿披针形。花冠白色至紫红色,长3-4毫米,外面略被微柔毛,内面在下唇片基部略被微柔毛,冠筒短,长2-2.5毫米,喉部斜钟形,冠檐近二唇形,上唇微缺,下唇3裂,中裂片较大,侧裂片与上唇相近似。雄蕊4,几不伸出,前对稍长,离生,插生喉部,花丝扁平,花药2室,室平行,其后略叉开或极叉开。花柱先端相等2浅裂。花盘前方呈指状膨大。小坚果近球形,灰褐色,直径约1.5毫米,具网纹。花期8-11月,果期8-12月。

全国各地广泛栽培。不丹,印度,中南半岛,南至印度尼西亚(爪哇),东至日本,朝鲜也有。模式标本采自日本。

本植物在我国栽培极广,供药用和香料用。入药部分以茎叶及子实为主,叶为发汗、镇咳、芳香性健胃利尿剂,有镇痛、镇静、解毒作用,治感冒,因鱼蟹中毒之腹痛呕吐者有卓效;梗有平气安胎之功;子能镇咳、祛痰、平喘、发散精神之沉闷。叶又供食用,和肉类煮熟可增加后者的香味。种子榨出的油,名苏子油,供食用,又有防腐作用,供工业用。

本植物变异极大,我国古书上称叶全绿的为白苏,称叶两面紫色或面青背紫的为紫苏,但据近代分类学者E. D. Merrill的意见,认为二者同属一种植物,其变异不过因栽培而起。又白苏与紫苏除叶的颜色不同外,其他可作为区别之点的,即白苏的花通常白色,紫苏花常为粉红至紫红色,白苏被毛通常稍密(有时也有例外),果萼稍大,香气亦稍逊于紫苏,但差别微细,故将二者合并。

var. acuta (Thunb.) Kudo in Mem. Fac. Sci. Agr. Taihoku Univ. 2: 74. 1929. excl. descr. et plantis Suis; Hand.-Mazz. in Act. Hort. Gothob. 13: 352. 1939; H. W. Li in Act. Phytotax. Sin. 12(2): 209. 1974——Ocimum acutum Thunb. Fl. Jap. 248. 1784; Benth. in DC. Prodr. 12: 42. 1848——Perilla heteromorpha Carr. in Rev. Hort. 51: 273. 1879——Perilla cavaleriei Levl. in Fedde, Repert. Sp. Nov. 8: 425. 1910; Dunn in Journ. Linn. Soc. Bot. 39: 474. 1911——Perilla ocymoides Linn. var. purpurascens Hayata, Icon. Pl. Formos. 8: 103. 1919 ——Perilla schimadae Kudo in Journ. Soc. Trop. Agr. 3: 225. 1931.——Perilla albiflora Odashima in Journ. Soc. Trop. Agr. 7: 84. 1935——Perilla ocymoides auct. non Linn. : Matsum. et Hayata, Enum. Pl. Formos. in Journ. Coll. Sci. Univ. Tokyo 39: 309. 1909; Merr. in Lingnan Agr. Rev. 2: 136. 1925; et in Lingnan Sci. Journ. 6: 331. 1928.

这一变种与原变种不同在于果萼小,长4-5.5毫米,下部被疏柔毛,具腺点;茎被短疏柔毛;叶较小,卵形,长4.5-7.5厘米,宽2.8-5厘米,两面被疏柔毛;小坚果较小,土黄色,直径1-1.5毫米。

产山西,河北,湖北,江西,浙江,江苏,福建,台湾,广东,广西,云南,贵州及四川;生于山地路旁、村边荒地,或栽培于舍旁。日本也有。模式标本采自日本。可供药用及食用。

var. auriculato-dentata C. Y. Wu et Hsuan ex H. W. Li in Act. Phytotax. Sin. 12(2): 210. 1974.

这一变种与野生紫苏极相近似,与之不同处在于叶基圆形或几心形,具耳状齿缺;雄蕊稍伸出于花冠。

产浙江,安徽,江西,湖北,贵州;生于山坡路旁或林内。模式标本采自浙江云和。

var. crispa (Thunb.) Hand.-Mazz. in Act. Hort. Gothob. 13: 352. 1939; H. W. Li in Act. Phytotax. Sin. 12(2): 210. 1974——Ocimum crispum Thunb. Fl. Jap. 248. 1784; Benth. in DC. Prodr. 12: 42. 184——Dentidia nankinensis Lour. Fl. Cochinch. 369. 1790——Dentidia purpurascens Pers. Syn. 2: 135. 1807——Dentidia purpurea Poir. , Encycl. Suppl. 2: 466. 1811——Plectranthus nankinensis Spreng. , Syst. Veg. 2: 691. 1825——Perilla ocymoides Linn. var. crispa Benth. in DC. Prodr. 12: 164. 1848; Makino in Bot. Mag. Tokyo 26: 77. 1912----Perilla arguta Benth. in DC. Prodr. 12: 164. 1848; Fl. Hongk. 276. 1861; Miq. in Ann. Mus. Bot. Lugd. Bat. 2: 104. 1865; Franch. et Sav., Enum. Pl. Jap. 1: 365. 1875; Briq. in Engl. u. Prantl, Nat. Pflanzenfam. 4, 3a: 306. 1897——Perilla nankinensis Decne. in Rev. Hortic., 4. ser. 1: 61, pl. 4. 1852; Hemsl. in Journ. Linn. Soc. Bot. 26: 279. 1890; Matsum. et Hayata, in Journ. Coll. Sci. Univ. Tokyo 39: 310. 1906; Dunn in Notes Bot. Gard. Edinburgh 6: 154. 1915——Mentha reticulosa Hance in Walp. Ann. 3: 247. 1952-53——Perilla frutescens(Linn. )Britt. var. nankinensis Britt. in Mem. Torr. Bot. Club. 5: 277. 1894; Bailey in Cycloped. 3: 2553. 1926——Perilla frutescens var. crispa Deane ex Bailey, Man. Cult. Plants 646. 1924; rev. ed. 864. 1949; Makino in Journ. Jap. Bot. 3: 7, 1926; Kudo in Mem. Fac. Sci. Agr. Taihoku Univ. 2: 72. 1929; Ohwi, Fl. Jap. 1017. 1956——Perilla crispa Tanaka in Bult. Sci. Fak. Terk. Kjusu Univ. 1: 204, 209. 1925; Nakai in Bot. Mag. Tokyo 42: 474. 1928——Perilla frutescens var. β. crispa Deane f. crispa Makino in Journ. Jap. Bot. 3: 7. 1926.

这一变种与原变种不同在于叶具狭而深的锯齿,常为紫色;果萼较小。

我国各地栽培,供药用及香料用。模式标本采自日本。

本植物变异很大;叶齿的变化在狭而深的锯齿至野生紫苏的尖锯齿之间,看来var. arguta(Benth.)Hand.-Mazz.没有另立一变种的必要。

浏览 1
点赞
评论
收藏
分享

手机扫一扫分享

举报
评论
图片
表情
推荐
点赞
评论
收藏
分享

手机扫一扫分享

举报